Ακολουθεί μια ταινία που αξίζει όλοι μας να δούμε και να μας προβληματίσει δημιουργικά....
Ο Ζαν-Πολ λε Σανουά έκανε μια ταινία, που αποτελεί αναφορά στον πρώτο μεταπολεμικό κινηματογράφο. Η επιτυχία του έγκειται κυρίως στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τις πολύ προχωρημένες, για την εποχή τους,απόψεις του γνωστού παιδαγωγού Σελεστέν Φρενέ (Celestin Freinet 1896-1966). Η ταινία στηρίζεται σε σημειώσεις της γυναίκας του Ελίζας. Καταγράφει βασικά τον πρώτο χρόνο της εκπαιδευτικής του πορείας, γύρω στο 1920, στην πόλη Bar-sur-Loup, τότε που έθετε για πρώτη φορά τις βάσεις μιας νέας εκπαιδευτικής αντίληψης. Γυρίστηκε το 1949, έχει πάρει 30 διεθνή βραβεία και υιοθετήθηκε από την Κινηματογραφική Επιτροπή του ΟΗΕ «ως έργο τέχνης που αποτελεί ύμνο για τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Υπόθεση:
Βρισκόμαστε στο 1920, σε ένα μικρό χωριό της Προβάνς. Ο κύριος Πασκάλ, νέος δάσκαλος, συγκρούεται με την έλλειψη ενδιαφέροντος των μαθητών του. Αποφασίζει να αλλάξει ριζικά τις διδακτικές του μεθόδους. Ακούει τα παιδιά, εμπνέεται από τις ανακαλύψεις τους, τους πηγαίνει στην φύση. Οι μαθητές θα ξαναβρούν την χαρά να μαθαίνουν και ο κ. Πασκάλ την χαρά να διδάσκει. Όμως αυτή η μικρή επανάσταση δημιουργεί αρνητικές εντυπώσεις σε κάποιους γονείς και παράγοντες της περιοχής.
Η πιο σημαντική σκηνή του έργου είναι η τελευταία (πριν τον επίλογο) όπου κορυφώνεται το δράμα. Χάρις σ αυτήν άλλωστε ο ΟΗΕ την έθεσε υπό την αιγίδα του καθώς «εικονογραφεί με εξαιρετικό τρόπο μια από τις πλευρές της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου». Άλλωστε η κυκλοφορία της ταινίας συνέπεσε με την ψήφιση από τον ΟΗΕ, το 1948, της Οικουμενικής διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Διαρκεί 10 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα και διαδραματίζεται σε μια μεγάλη αίθουσα όπου οι μαθητές του κ. Πασκάλ δίνουν προφορικές εξετάσεις για να αποφοιτήσουν από το δημοτικό.
Το σκηνικό θυμίζει έντονα αίθουσα δικαστηρίου. Οι τοίχοι είναι γυμνοί. Σε έναν υπερυψωμένο χώρο βρίσκονται τα γραφεία των εξεταστών από τα οποία περνούν διαδοχικά οι εξεταζόμενοι μαθητές. Υπάρχει ένα ξύλινο κιγκλίδωμα πίσω από το οποίο βρίσκονται οι κάτοικοι του χωριού που παρακολουθούν με αγωνία την εξέλιξη της διαδικασίας.
Ο δάσκαλος κ. Πασκάλ φαίνεται να είναι ο κατηγορούμενος και οι μαθητές οι συνήγοροι υπεράσπισης. Άλλωστε η αίσθηση του δικαστηρίου δίνεται και από αποσπάσματα των διαλόγων όπου ακούμε τους εξεταστές – δικαστές να λένε «εμείς κρίνουμε από τα αποτελέσματα» ή «έχετε καλούς δικηγοράκους».
Η σκηνή αποκτά ένταση όταν αρχίζει η εξέταση του Αλμπέρ γιατί κανείς, εκτός από τον δάσκαλο, δεν πιστεύει ότι μπορεί να περάσει. Αρχικά διστακτικός ο μαθητής ,σταδιακά παίρνει θάρρος και απαντά με μεγαλύτερη άνεση. Όπως και τα άλλα παιδιά, υπεραμύνεται της διδακτικής μεθόδου του Φρενέ λέγοντας «καλύτερα να μιλάς με την καρδιά σου παρά με τη μνήμη».
Κι η κορύφωση έρχεται όταν κάνει την αναφορά του στα δικαιώματα του ανθρώπου. Η αίθουσα ησυχάζει κι όλοι, ακροατήριο και δικαστές παρακολουθούν την «αγόρευση» του μαθητή.
Ο μονόλογος του Αλπέρ περιλαμβάνει τα κυριότερα στοιχεία της Διακήρυξης του1789 που αποτελούσε το βασικό κείμενο της Γαλλικής Επανάστασης.
«…το παραδοσιακό σχολείο περιστρεφόταν γύρω από την ύλη διδασκαλία και γύρω από τα προγράμματα που καθόριζαν, διασαφήνιζαν και ιεραρχούσαν την ύλη αυτή. Η σχολική οργάνωση, οι δάσκαλοι και οι μαθητές συμμορφώνονταν στις αιτήσεις τους.
Το αυριανό σχολείο θα περιστρέφεται γύρω από τον μαθητή – μέλος της κοινότητας Από τις βασικές τους ανάγκες και σε συνδυασμό με τις ανάγκες της κοινωνίας που ανήκει θα προκύπτουν οι τεχνικές μέθοδοι – χειρωνακτικές και διανοητικές – που θα ρυθμίζουν την ύλη διδασκαλίας, το σύστημα διδαχής, τις χαρακτηριστικές ιδιότητες της εκπαίδευσης…» Celestin Freinet 1896-1966
Το “πιστεύω” του ο Φρενέ το διατύπωσε σε ένα κατάλογο τριάντα παιδαγωγικών σταθερών, που έχει ως εξής:
- To παιδί κι εμείς έχουμε την ίδια φύση.
- Το να είσαι μεγαλύτερος δε σημαίνει αναγκαστικά πως είσαι καλύτερος.
- Η σχολική συμπεριφορά ενός παιδιού είναι συνάρτηση της φυσιολογικής, οργανικής και θεσμικής του κατάστασης.
- Κανείς -ούτε οι ενήλικες, ούτε τα παιδιά- δεν επιθυμεί να διατάσσεται.
- Σε κανένα δεν αρέσει η υποταγή, διότι το να υποτάσσεσαι σημαίνει πως υποκύπτεις σε μία εξωτερική διαταγή.
- Κανείς δεν επιθυμεί να υποχρεώνεται να εκτελεί μία εργασία, ακόμα και αν αυτή δεν του είναι ιδιαιτέρως δυσάρεστη. Αυτό που ενοχλεί είναι η υποχρέωση.
- Ο καθένας επιθυμεί να επιλέγει την εργασία του, ακόμα και αν δεν πρόκειται για μία συμφέρουσα επιλογή.
- Σε κανένα δεν αρέσει να δρα ως ρομπότ, να δρα δηλαδή μηχανικά και να δέχεται σκέψεις εγγεγραμμένες σε μηχανισμούς στους οποίους δε συμμετέχει.
- Θα πρέπει να δίνουμε κίνητρα για την εργασία.
- Αρκετά με το σχολαστικισμό. Κάθε άτομο θέλει να επιτύχει. Η αποτυχία είναι ανασταλτική, καταστροφέας της ορμής και του ενθουσιασμού. Το φυσικό για το παιδί δεν είναι το παιχνίδι, αλλά η εργασία.
- Η φυσιολογική οδός για τη μάθηση δεν είναι καθόλου η παρατήρηση, η ερμηνεία και η επίδειξη, που είναι σημαντικά στο Σχολείο, αλλά η πειραματική εφαρμογή, αφετηρία που είναι φυσική και παγκόσμια.
- Η απομνημόνευση, που τόσο χρησιμοποιεί το Σχολείο, δεν αξίζει ούτε είναι πολύτιμη, παρά μόνο όταν υπηρετεί πραγματικά τις ανάγκες της ζωής.
- Η μάθηση δεν επιτυγχάνεται όπως γενικά θεωρούμε, με κανόνες και νόμους, αλλά από την εμπειρία. Το να ξεκινάμε με τη μάθηση των κανόνων και των νόμων στα Γαλλικά, στη Τέχνη, στα Μαθηματικά, στις Επιστήμες, είναι σα να βάζουμε το κάρο μπροστά από τα βόδια.
- Η νοημοσύνη δεν είναι, όπως κηρύσσει ο σχολαστικισμός, κάποια ειδική δεξιότητα που λειτουργεί σε κλειστό κύκλωμα, ανεξάρτητη από τα άλλα ζωτικά στοιχεία του ατόμου.
- Το Σχολείο δεν καλλιεργεί παρά μία αφηρημένη έννοια νοημοσύνης που δρα έξω από τη ζώσα πραγματικότητα, με το χειρισμό λέξεων και απομνημονευμένων ιδεών.
- Στο παιδί δεν αρέσει το από καθ’ έδρας μάθημα.
- Το παιδί δεν κουράζεται να ασκεί μία εργασία που συμβαδίζει με τη ζωής του, που είναι, για να το πούμε έτσι, λειτουργική.
- Κανείς, ούτε ενήλικας, ούτε παιδί, δεν αγαπά τον έλεγχο και την τιμωρία, που θεωρούνται πάντα ως πλήγμα στην αξιοπρέπεια, ιδίως όταν εκτελούνται δημοσίως.
- Οι βαθμοί και οι κατατάξεις είναι πάντα λάθος.
- Να μιλάτε όσο γίνεται λιγότερο.
- Το παιδί δεν αγαπά την εργασία “σε κοπάδι”, όπου το άτομο πρέπει να υποκύψει σαν ρομπότ. Αγαπά την ατομική εργασία ή την ομαδική εργασία εντός μίας ομάδας που συνεργάζεται.
- Η τάξη και η πειθαρχία στην τάξη είναι απαραίτητες.
- Οι τιμωρίες είναι πάντα λάθος. Είναι όνειδος για όλους, και ποτέ δεν επιτυγχάνουν τον επιθυμητό στόχο.
- Η αναβίωση του Σχολείου προϋποθέτει τη σχολική συνεργασία, πάει να πει τη διαχείριση της σχολικής ζωής από τους χρήστες, συμπεριλαμβανομένου του εκπαιδευτή.
- Η υπερφόρτωση των τάξεων είναι πάντα λάθος.
- Η σημερινή αντίληψη των μεγάλων σχολικών συγκροτημάτων καταλήγει στην ανωνυμία δασκάλων και παιδιών. Ως εκ τούτου είναι λάθος και εμπόδιο.
- Προετοιμάζουμε τη Δημοκρατία του αύριο με τη Δημοκρατία στο Σχολείο. Ένα αυταρχικό Σχολείο δεν είναι δυνατό να διαμορφώσει δημοκράτες πολίτες.
- Δεν είναι δυνατό παρά να εκπαιδεύουμε μέσα σε κλίμα αξιοπρέπειας. Το να σεβόμαστε τα παιδιά, όπως αυτά οφείλουν να σέβονται τους δασκάλους τους είναι ένας από τους πρώτους όρους για ανανέωση του Σχολείου.
- Η αντιπαλότητα της παιδαγωγικής Αντίδρασης, τμήματος της πολιτικής και κοινωνικής Αντίδρασης, είναι ένα δεδομένο που θα πρέπει –αλίμονο!- να λάβουμε υπόψη, χωρίς να είμαστε σε θέση να το αποφύγουμε ή να το διορθώσουμε.
- Υπάρχει μία τελευταία σταθερά, που δικαιώνει όλους τους πειραματισμούς και δίνει αυθεντικότητα στη δράση μας: η αισιόδοξη εμπιστοσύνη στη Ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου