ΑΝΩΓΕΙΑ
Η "Άνω Γη" του Ψηλορείτη αλλά και ολόκληρης της Κρήτης, δεν είναι μόνο ο τόπος που θα συναντήσεις μετά από μια απολαυστική πανάρχαια διαδρομή, ανάμεσα σε μικρές κοιλάδες και πολύμορφους λόφους, που ελάχιστα έχει αλλάξει από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
"....Τα Ανώγεια είναι ο πρώτος τόπος που συναντάς όταν κατεβαίνεις από τον ουρανό..." λέει ο Λουδοβίκος των Ανωγείων. Και όσο υπερβολικά αν ακούγονται τα λόγια του Ανωγειανού καλλιτέχνη στην πραγματικότητα υπάρχει ένα μυστικό, σαν ένα αόρατο νήμα που ενώνει αυτόν τον υπέροχο τόπο με το θείο.
To μυστικό αυτού του ιδιαίτερου Κρητικού τόπου ίσως να βρίσκεται στη βαθιά και ακαταμάχητη δύναμη του Ψηλορείτη, της Μάνας Γης που γέννησε τους ελληνικούς μύθους. Αυτής της θεάς γης που λατρεύτηκε από τους μινωίτες σαν η Μεγάλη Μητέρα που όμως στάθηκε πάντα στα μέτρα και το μέγεθος του ανθρώπου.
To μυστικό αυτού του ιδιαίτερου Κρητικού τόπου ίσως να βρίσκεται στη βαθιά και ακαταμάχητη δύναμη του Ψηλορείτη, της Μάνας Γης που γέννησε τους ελληνικούς μύθους. Αυτής της θεάς γης που λατρεύτηκε από τους μινωίτες σαν η Μεγάλη Μητέρα που όμως στάθηκε πάντα στα μέτρα και το μέγεθος του ανθρώπου.
ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ
Η μνήμη της ανθρωπότητας είναι τα βουνά... Κι αυτό εδώ το βουνό έχει πολλά να θυμηθεί. Πώς όμως να κάνεις το βουνό να μιλήσει... Πώς να περιγράψεις αυτά που ακούει η ψυχή σου όταν γυρίζεις και πορπατείς... Η ποίηση, η μουσική... Έτσι προσπαθούν, αιώνες τώρα, αυτοί που μίλησαν μ' αυτόν τον τόπο. Μα δεν περιγράφεται ο αέρας. Ούτε το πέταγμα του πουλιού. Ούτε η μυρωδιά της βρεγμένης γης........
Λίγες εικόνες δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μικρές και φευγαλέες όψεις αυτού του θαύματος. Τι να προλάβεις να δεις στο φως της αστραπής... Ψηφίδες μικρές απ' το άπειρο ψηφιδωτό του κόσμου... Σπονδές στο βουνό του θεού, σ' ένα από τα βουνά που διάλεξε να ευλογήσει.
Στο δικό μας Ψηλορείτη!
ΟΡΟΣ ΙΔΗ Η ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ
Η μνήμη της ανθρωπότητας είναι τα βουνά... Κι αυτό εδώ το βουνό έχει πολλά να θυμηθεί. Πώς όμως να κάνεις το βουνό να μιλήσει... Πώς να περιγράψεις αυτά που ακούει η ψυχή σου όταν γυρίζεις και πορπατείς... Η ποίηση, η μουσική... Έτσι προσπαθούν, αιώνες τώρα, αυτοί που μίλησαν μ' αυτόν τον τόπο. Μα δεν περιγράφεται ο αέρας. Ούτε το πέταγμα του πουλιού. Ούτε η μυρωδιά της βρεγμένης γης........
Στο δικό μας Ψηλορείτη!
ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ
Το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη ιδρύθηκε το 2001 από την εταιρία Α.Κ.Ο.Μ.Μ. - Ψηλορείτης Αναπτυξιακή Α.Ε. Ο.Τ.Α. με την επιστημονική υποστήριξη του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Λόγω της πλούσιας γεωποικιλότητας, του πανέμορφου τοπίου και της αναμφισβήτητης ιστορίας και παράδοσής του, το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη εντάχθηκε, από την ίδρυσή του κιόλας, στο Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και λίγο αργότερα στο Δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπάρκων της UNESCO, επιτυγχάνοντας έτσι την παγκόσμια αναγνώριση του τόπου αυτού.
Έκτοτε το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη σε συνεργασία με τους Δήμους του Πάρκου και άλλους αρμόδιους φορείς έχει αναπτύξει την κατάλληλη υποδομή για να παρέχει τόσο στους φιλοξενούμενούς του όσο και στους μόνιμους κατοίκους του μία ποιοτική ζωή σε ένα πρότυπο μη αστικό περιβάλλον.
Σήμερα το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη συμμετέχει ενεργά στις παγκόσμιες προσπάθειες για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος, της φυσικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και της βιώσιμης, τοπικής ανάπτυξης μέσω του γεωτουρισμού και άλλων μορφών εναλλακτικών τουρισμού.
Λόγω της πλούσιας γεωποικιλότητας, του πανέμορφου τοπίου και της αναμφισβήτητης ιστορίας και παράδοσής του, το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη εντάχθηκε, από την ίδρυσή του κιόλας, στο Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και λίγο αργότερα στο Δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπάρκων της UNESCO, επιτυγχάνοντας έτσι την παγκόσμια αναγνώριση του τόπου αυτού.
Έκτοτε το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη σε συνεργασία με τους Δήμους του Πάρκου και άλλους αρμόδιους φορείς έχει αναπτύξει την κατάλληλη υποδομή για να παρέχει τόσο στους φιλοξενούμενούς του όσο και στους μόνιμους κατοίκους του μία ποιοτική ζωή σε ένα πρότυπο μη αστικό περιβάλλον.
Σήμερα το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη συμμετέχει ενεργά στις παγκόσμιες προσπάθειες για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος, της φυσικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και της βιώσιμης, τοπικής ανάπτυξης μέσω του γεωτουρισμού και άλλων μορφών εναλλακτικών τουρισμού.
ΟΡΟΣ ΙΔΗ Η ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ
Μυθικό και ιερό βουνό στην αρχαιότητα ο Ψηλορείτης ή Ίδη είναι το ψηλότερο βουνό της Κρήτης με υψηλότερη κορυφή τον Τίμιο Σταυρό (2.453 μ.) και ένα από τα ψηλότερα βουνά της Ελλάδας. Η ονομασία Ψηλορείτης είναι νεώτερη και αναφέρεται στο έγγραφο διανομής της Κρήτης στα δώδεκα αρχοντόπουλα το 1184 ως "το όρος το υψηλόν". (Η αρχαία ονομασία "Ίδη" ή στη δωρική διάλεκτο "Ίδα" προέρχεται από την εξαίσια θέα που παρουσιάζεται από την κορυφή, από όπου φαίνονται μεγάλες εκτάσεις (σχεδόν ολόκληρη η Κρήτη) και μάλιστα οι αρχαίοι έλεγαν ότι το βουνό αυτό έχει το προνόμιο να βλέπει τον ήλιο πριν ανατείλει.) Η πιο ακριβής ετυμολογία της λέξης "Ίδη" ή "Ίδα" σημαίνει δασωμένο βουνό, δρυμός ή άλσος, πράγμα το οποίο υποδηλώνει ότι κατά τους αρχαίους χρόνους η δασοκάλυψη και γενικά η βλάστηση ήταν πολύ πιο πλούσια από αυτήν που βλέπουμε σήμερα.
Οι νότιες πλαγιές είναι απότομες και το μεγαλύτερο ποσοστό της περιοχής είναι καρστικοποιημένο και περιλαμβάνει φαράγγια, πόλγες, πολυάριθμες δολίνες και πολλές εκατοντάδες σπήλαια και βάραθρα περιλαμβανομένων και του βαθύτερου της Ελλάδας (- 475 m).
"Mα πλιά συχνά παρά ποθές
στην Ίδα εκατοικούσα κείνο τον τόπο ορέγουνταν,
εκείνον αγαπούσα. Εκεί ήσα κάμποι και βουνά
και δάση και λαγκάδια.
Χορτάρια, λούλουδα, φυτά
και βρύσες και πηγάδια.
Δέντρη μ' αθούς και με καρπούς
και δροσερά λιβάδια.
Μετόχια με πολλούς βοσκούς
και αρίφνητα κουράδια..."
(ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ - μέρος Β - 633-638)
Εκτός από τον πλούτο της σε δάση η Ίδη "η πολυπίδαξ" κατά τον Όμηρο ήταν πλούσια σε νερά. Στον Ερωτόκριτο γίνεται αναφορά εκτός από τη βλάστηση και σε βρύσες και πηγάδια ενώ στη Θεία Κωμωδία του Dante Alighieri τα νερά του μικρού ποταμού της κόλασης έρχονται από την Ίδη. Ο Ηρόδοτος αναφέρει "χώρη υψηλέ τε και ίδησι συνηρεφής" δηλαδή ότι υπήρχε εκεί πυκνή δεντρώδης βλάστηση, ενώ ο Φαραώ Τούθμωσις (1501 -1447 π.Χ.) προμηθευόταν από τα δάση της Κρήτης ξυλεία για ναυπήγηση πλοίων, πράγμα που επιβεβαιώνει την κατάσταση της βλάστησης που αναφέρει ο Ηρόδοτος. Κατάλοιπα της βλάστησης είναι σήμερα τα πρινοδάση του Ρούβα, της Τρυγιόδω, του Φαραγγιού Βοριζίων κλπ ενώ στις χαμηλότερες πλαγιές είναι άφθονα τα σφεντάμια, οι πρίνοι ή δρύες, τα κυπαρίσσια, οι κουμαριές, οι σχίνοι κλπ. Ο Πλάτων στους Νόμους του παρουσιάζει την Κρήτη "πλήρης μνημειώδους ωραιότητας δασών", ενώ ο Ησίοδος στη θεογονία του αναφέρεται για τη "δασωμένη Ίδη". Τα περισσότερα από τα δάση της Κρήτης κατεστράφησαν κατά τη διάρκεια της νεολιθικής περιόδου για τη διαμόρφωση εκτάσεων για καλλιέργεια και για βόσκηση ζώων. Η αποδάσωση συνεχίστηκε στους ιστορικούς χρόνους και επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής, Αραβικής και Βυζαντινής περιόδου ενώ η πιο καταστρεπτική περίοδος υπήρξε αυτή της Ενετικής και Οθωμανικής κατάληψης της Κρήτης κατά το 13ο μέχρι τον 19ο αιώνα.
Όταν έχεις αφήσει πίσω σου τα πεδινά του νησιού και ανεβαίνεις προς το λίκνο "... εις το οποίον εγεννήθη, ανετράφη υπό πολλαπλάς φροντίδας και άγρυπνον φρούρηση, διήλθε την εφηβεία, ηνδρώθη, απέθανεν έτι νέος και ετάφη ο Κρηταγενής Ζευς..." η αίσθησή σου αλλάζει. Γη, πέτρες χαρακωμένες από τον άνεμο, χρώματα άγρια, παράξενα, που αντανακλούν το φως και το εκσφενδονίζουν πίσω με δύναμη, υποδηλώνουν την πνευματικότητα του Ψηλορείτη. Εκεί, έξω από το Ιδαίον Άντρον, παρατηρώντας κάτω από το φως του φεγγαριού το οροπέδιο της Νίδας, αισθάνεσαι να βουλιάζεις σε μιαν έκσταση που δημιουργεί το απόλυτο γυμνό. Ναι, μόνο εδώ θα μπορούσε το ανθρώπινο πνεύμα του πρώτου κατοίκου της Κρήτης να μετουσιωθεί σε θεότητα. Μια θεότητα, που στάθηκε πάντα στα μέτρα και το μέγεθος του ανθρώπου και αυτό ακριβώς είναι το μεγαλείο των θεών αυτού του τόπου, ότι ποτέ δεν ξέχαοαν την ανθρώπινη καταγωγή τους. Εδώ, από το πάντρεμα της γης και του ουρανού, συντελέστηκε η αυγή του ανθρώπινου ξυπνήματος στην Κρήτη. Ο Κρηταγενής Δίας είναι η προσωποποίηση αυτής της αιώνιας ένωσης. Στο χώρο του Ιδαίου Άντρου το σώμα σου γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη θύμα της ίδιας του της φύσης όταν κάτω από το πρωινό φως θα νοιώσεις να αιωρείσαι στο θόλο της σπηλιάς σμίγοντας με όλους αυτούς που μέσα στο χρόνο ευτύχησαν να ανηφορίσουν προς τον αιώνιο Ψηλορείτη αναζητώντας την πηγή των ονείρων και του μύθου.
Οροπέδιο στο κέντρο περίπου του ορεινού όγκου του Ψηλορείτη. To όνομα του προέρχεται από τη συνεκφορά των λέξεων Στην Ίδα. 'Εχει σχήμα περίπου τριγωνικό με το νότιο στενότερο του τμήμα να σχηματίζει το λεγόμενο "Πόρο της Μηλιάς" από όπου γίνεται και η πρόσβαση στις νότιες υπώρειες του Ψηλορείτη και την περιοχή της Μεσσαράς. To οροπέδιο εντελώς επίπεδο καλύπτεται από ένα αγριόχορτο την νεβρίδα. Οι ντόπιοι το ονομάζουν χρυσόχορτο. Η περιοχή της Νίδας, σε παλαιότερες εποχές πριν η συστηματική κτηνοτροφία και υλοτομία καταστρέψουν την χλωρίδα του Ψηλορείτη, καλυπτόταν από δάση στα οποία οι μυθολογικές και παραδοσιακές αφηγήσεις τοποθετούν διαφορετικά γεγονότα. Εδώ η θεά Δήμητρα ερωτεύθηκε τον θνητό Ιασίωνα και ο αναγεννησιακός ήρωας Χαρίδημος κυνηγούσε και χαιρόταν τον έρωτά του.
Στην νεώτερη ιστορία στη Νίδα καταφεύγουν σε πολλές επαναστάσεις οι κάτοικοι των γύρω περιοχών και την περίοδο της γερμανικής κατοχής ήταν κέντρο της αντίστασης. Σήμερα η Νίδα είναι μια πλούσια κτηνοτροφική περιοχή με επίκεντρο τα χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής ξερολιθικά Μητάτα τα οποία χρησιμοποιούνται από τους βοσκούς για εποχιακή κατοικία και στεγάζουν τις παραγωγικές τους δραστηριότητες που αφορούν στον πλήρη κύκλο της γαλακτοκομίας.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια για μια συνδυασμένη ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Τα Μητάτα αναστηλώθηκαν και ο αρχαιολογικός χώρος του Ιδαίου Άντρου και της Ανάληψης αναδασώνεται.
Στην νεώτερη ιστορία στη Νίδα καταφεύγουν σε πολλές επαναστάσεις οι κάτοικοι των γύρω περιοχών και την περίοδο της γερμανικής κατοχής ήταν κέντρο της αντίστασης. Σήμερα η Νίδα είναι μια πλούσια κτηνοτροφική περιοχή με επίκεντρο τα χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής ξερολιθικά Μητάτα τα οποία χρησιμοποιούνται από τους βοσκούς για εποχιακή κατοικία και στεγάζουν τις παραγωγικές τους δραστηριότητες που αφορούν στον πλήρη κύκλο της γαλακτοκομίας.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια για μια συνδυασμένη ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Τα Μητάτα αναστηλώθηκαν και ο αρχαιολογικός χώρος του Ιδαίου Άντρου και της Ανάληψης αναδασώνεται.
ΦΑΡΑΓΓΙΑ
Κατεξοχήν ορεινή η περιοχή των Ανωγείων, χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη στα όρια της, εκπληκτικής ομορφιάς φαραγγιών, με τα πορτοκαλιά και γκριζοπράσινα χρώματα των τοιχωμάτων τους να λειτουργούν σαν είσοδοι σε κόσμους εκπληκτικής άγριας ομορφιάς.
Τα φαράγγια της περιοχής όπως και ολόκληρου του νησιού δημιουργήθηκαν στις αρχές της πλειστόκαινου, περίοδο κατά την οποία πριν δύο εκατομμύρια χρόνια περίπου η Κρήτη απόκτησε τη μορφή που έχει σήμερα. Στην δημιουργία τους επέδρασαν κατά κύριο λόγο οι τρομακτικές τεκτονικές αλλαγές που δημιούργησαν το νησί και στη συνέχεια διαμορφώθηκαν στην τελική τους μορφή από περιβαλλοντικές δράσεις και διαβρώσεις. Η γεωλογική δομή των ορεινών όγκων της ευρύτερης περιοχής των Ανωγείων, οι οποίοι καλύπτονται εξ' ολοκλήρου από υδατοπερατούς σχηματισμούς ασβεστολιθικών πετρωμάτων, ευνόησαν σημαντικά τη δημιουργία φαραγγιών που με τη σειρά τους συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός τόσο πλούσιου σε εναλλαγές γεωμορφολογικά τοπίου.
Σ' αυτήν την εναλλαγή του τοπίου στηρίζεται σε κάποιο βαθμό και ο πλούτος των παραδόσεων και συμπεριφορών των ανθρώπων όχι μόνο των Ανωγείων αλλά και ολόκληρου του Ψηλορείτη. Σε κάθε βήμα του ο επισκέπτης τους θα αισθανθεί τη παρουσία αυτού του φυσικού πλούτου, που ειδικά την άνοιξη και το καλοκαίρι πλουτίζει την ατμόσφαιρα με υπέροχα αρώματα, δεδομένου ότι τα φαράγγια της Κρήτης θεωρούνται από την Μινωική αρχαιότητα ήδη ο παράδεισος των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών.
Παράλληλα με την ποικιλότητα της χλωρίδας τους, πλούσια είναι και η άγρια πανίδα που φιλοξενούν. Σημαντικές κοινωνίες σπανίων ειδών του ζωικού βασιλείου, όπως γυπαετών και γερακιών συναντιόνται στις απόκρημνες πλαγιές τους.
Η σχέση των ανθρώπων της Κρήτης με τα φαράγγια υπήρξε από την αρχαιότητα ιερή. Την πλέον γνήσιά της έκφραση βρήκε αυτή η σχέση στην θεοποίηση της ίδιας της φύσης και στην στενή σύνδεση των κρητικών θεών με τις γονιμοποιητικές τους δυνάμεις. Στη μακρόχρονη κρητική ιστορία οι ανυπότακτοι κάτοικοι του νησιού εύρισκαν καταφύγιο στα δυσπρόσιτα από τους εχθρούς φαράγγια, γεγονός που ενέπνευσε τους στίχους του γνωστού ριζίτικου τραγουδιού,
"Αγρίμια κια αγριμάκια μου,
λάφια μου μερωμένα,
πέτε μου πού 'ν' οι τόποι σας
και πού 'ν' τα χειμαδιά σας.
Γκρεμνά 'ν' εμάς οι τόποι μας,
λέσκες τα χειμαδιά μας,
τα σπηλιαράκια τώ γκρεμνώ
είναι τα γονικά μας."
Η γνωριμία με τα φαράγγια της περιοχής, αποτελεί ταυτόχρονα ένα ταξίδι για τη γνωριμία της φύσης, του πολιτισμού και της ιστορίας του νησιού. To φυσικό πλαίσιο αυτής της γνωριμίας εναλλάσσεται συνεχώς. To τοπίο αλλάζει από τραχύ, άγριο και γυμνό σε δασωμένο και έρημο. Πλαγιές κατάφυτες που σε πλημμυρίζουν από αρώματα και σε κάνουν να νιώθεις με όλες σου τις αισθήσεις την διάχυτη χαρά της Κρητικής φύσης.
Στα δυτικά όρια των Ανωγείων βρίσκεται το φαράγγι των Ζωνιανών που καταλήγει στο ομώνυμο χωριό. Στα ανατολικά το φαράγγι της Μύγας και στα νοτιοανατολικά όρια στις παρυφές της κορυφής Σκίνακα διαμορφώνεται το Ψακοφάραγγο το οποίο συνεχίζει σε μορφή χειμάρρου και διασχίζει το δάσος του Ρούβα.
Κατεξοχήν ορεινή η περιοχή των Ανωγείων, χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη στα όρια της, εκπληκτικής ομορφιάς φαραγγιών, με τα πορτοκαλιά και γκριζοπράσινα χρώματα των τοιχωμάτων τους να λειτουργούν σαν είσοδοι σε κόσμους εκπληκτικής άγριας ομορφιάς.
Τα φαράγγια της περιοχής όπως και ολόκληρου του νησιού δημιουργήθηκαν στις αρχές της πλειστόκαινου, περίοδο κατά την οποία πριν δύο εκατομμύρια χρόνια περίπου η Κρήτη απόκτησε τη μορφή που έχει σήμερα. Στην δημιουργία τους επέδρασαν κατά κύριο λόγο οι τρομακτικές τεκτονικές αλλαγές που δημιούργησαν το νησί και στη συνέχεια διαμορφώθηκαν στην τελική τους μορφή από περιβαλλοντικές δράσεις και διαβρώσεις. Η γεωλογική δομή των ορεινών όγκων της ευρύτερης περιοχής των Ανωγείων, οι οποίοι καλύπτονται εξ' ολοκλήρου από υδατοπερατούς σχηματισμούς ασβεστολιθικών πετρωμάτων, ευνόησαν σημαντικά τη δημιουργία φαραγγιών που με τη σειρά τους συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός τόσο πλούσιου σε εναλλαγές γεωμορφολογικά τοπίου.
Σ' αυτήν την εναλλαγή του τοπίου στηρίζεται σε κάποιο βαθμό και ο πλούτος των παραδόσεων και συμπεριφορών των ανθρώπων όχι μόνο των Ανωγείων αλλά και ολόκληρου του Ψηλορείτη. Σε κάθε βήμα του ο επισκέπτης τους θα αισθανθεί τη παρουσία αυτού του φυσικού πλούτου, που ειδικά την άνοιξη και το καλοκαίρι πλουτίζει την ατμόσφαιρα με υπέροχα αρώματα, δεδομένου ότι τα φαράγγια της Κρήτης θεωρούνται από την Μινωική αρχαιότητα ήδη ο παράδεισος των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών.
Παράλληλα με την ποικιλότητα της χλωρίδας τους, πλούσια είναι και η άγρια πανίδα που φιλοξενούν. Σημαντικές κοινωνίες σπανίων ειδών του ζωικού βασιλείου, όπως γυπαετών και γερακιών συναντιόνται στις απόκρημνες πλαγιές τους.
Η σχέση των ανθρώπων της Κρήτης με τα φαράγγια υπήρξε από την αρχαιότητα ιερή. Την πλέον γνήσιά της έκφραση βρήκε αυτή η σχέση στην θεοποίηση της ίδιας της φύσης και στην στενή σύνδεση των κρητικών θεών με τις γονιμοποιητικές τους δυνάμεις. Στη μακρόχρονη κρητική ιστορία οι ανυπότακτοι κάτοικοι του νησιού εύρισκαν καταφύγιο στα δυσπρόσιτα από τους εχθρούς φαράγγια, γεγονός που ενέπνευσε τους στίχους του γνωστού ριζίτικου τραγουδιού,
"Αγρίμια κια αγριμάκια μου,
λάφια μου μερωμένα,
πέτε μου πού 'ν' οι τόποι σας
και πού 'ν' τα χειμαδιά σας.
Γκρεμνά 'ν' εμάς οι τόποι μας,
λέσκες τα χειμαδιά μας,
τα σπηλιαράκια τώ γκρεμνώ
είναι τα γονικά μας."
Η γνωριμία με τα φαράγγια της περιοχής, αποτελεί ταυτόχρονα ένα ταξίδι για τη γνωριμία της φύσης, του πολιτισμού και της ιστορίας του νησιού. To φυσικό πλαίσιο αυτής της γνωριμίας εναλλάσσεται συνεχώς. To τοπίο αλλάζει από τραχύ, άγριο και γυμνό σε δασωμένο και έρημο. Πλαγιές κατάφυτες που σε πλημμυρίζουν από αρώματα και σε κάνουν να νιώθεις με όλες σου τις αισθήσεις την διάχυτη χαρά της Κρητικής φύσης.
Στα δυτικά όρια των Ανωγείων βρίσκεται το φαράγγι των Ζωνιανών που καταλήγει στο ομώνυμο χωριό. Στα ανατολικά το φαράγγι της Μύγας και στα νοτιοανατολικά όρια στις παρυφές της κορυφής Σκίνακα διαμορφώνεται το Ψακοφάραγγο το οποίο συνεχίζει σε μορφή χειμάρρου και διασχίζει το δάσος του Ρούβα.
Και επειδή τα Ανώγεια είναι συνυφασμένα με τον πάντα ζωντανό μέσα μας Ψαρονίκο, τον Νίκο Ξυλούρη, ας ταξιδέψουμε με την φωνή του.
ΠΑΝΙΔΑ- ΧΛΩΡΙΔΑ
Στην ευρύτερη περιοχή των Ανωγείων φιλοξενούνται όλα σχεδόν τα ζωικά είδη που συναντώνται στην Κρήτη, τόσο θηλαστικά όσο και τα πτηνά.
Στην περιοχή των Ανωγείων όπως και σε ολόκληρη την Κρήτη δεν υπάρχουν σαρκοφάγα θηλαστικά που να ανταγωνίζονται τον άνθρωπο (λύκος, τσακάλι κλπ.). Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ο Αγριόγατος (Felis silvestris cretensis), o οποίος σύμφωνα με μαρτυρίες κτηνοτρόφων τρέφεται με αρνιά και κατσίκια μικρής ηλικίας αλλά ο πληθυσμός του είδους είναι τόσο μικρός που δεν αποτελεί απειλή.
Γενικά τα πλέον συχνά σε παρουσία μεγάλα ζώα της περιοχής είναι ο Άρκαλος, ο Λαγός, ο Αγκαθοπόντικας, το Κρητικό κουνάβι, η Νυφίτσα και η Ζουρίδα.
_2_t.jpg)
Ο δίκταμος (Origanum dictamnus), η αμπελιτσά (Zelkova abelicea) και η ορχιδέα Cephalanthera cucullata είναι από τα σημαντικότερα ενδημικά της περιοχής.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Χανιά 13-8-44 0 Στρατηγός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης X. ΜΙΛΛΕΡ
Η εξουδετέρωση και σύλληψη του αναφερόμενου στη διαταγή φρούραρχου Γενί-Καβέ και της φρουράς του (8 άτομα) πραγματοποιήθηκε την 7-8-1944 στην περιοχή Σφακάκι Ανωγείων, από ενδεκαμελή ομάδα του εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. To σαμποτάζ της Δαμάστας πραγματοποιήθηκε το πρωί της 8-8-1944, στον κεντρικό τότε αμαξωτό δρόμο της Κρήτης και σε μικρή απόσταση δυτικά του χωριού Δαμάστα από ομάδα ανταρτών της Ε.Α.Ο. "O ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ" και είχε σαν αποτέλεσμα την ισοπέδωση και του χωριού Δαμάστα και την εκτέλεση των αντρών που πιάστηκαν σ' αυτό από τους Γερμανούς. Μετά την έκδοση της διαταγής που προαναφέραμε, Γερμανοί στρατιώτες, πραγματοποιούν την κύκλωση των Ανωγείων, την 13-8-1941 και αρχίζουν το μακάβριο έργο των εκτελέσεων, της λεηλασίας και της καταστροφής, αφού πρώτα απομάκρυναν τα γυναικόπαιδα που βρέθηκαν μέσα σ' αυτά, μαζί με ελάχιστους ανίκανους γέροντες. To σύνολο των αντρών και αγοριών είχαν καταφύγει στα λημέρια των ανταρτών και στις δυσπρόσιτες χαράδρες και σπηλιές του Ψηλορείτη. Μεγάλο μέρος του άμαχου πληθυσμού των Ανωγείων βρήκε, επίσης, καταφύγιο στα γύρω χωριά της περιοχής και σε χωριά της επαρχίας Μαλεβιζίου όπου κατάφερε να επιβιώσει χάρις στην έμπρακτη αλληλεγγύη των κατοίκων τους, οι οποίοι φιλοξένησαν κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες ολόκληρες οικογένεια ακόμα και για χρόνια.
Τα Ανώγεια ανήκουν σήμερα στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων & Χωριών, «Ελληνικά Ολοκαυτώματα».
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ -ΑΝΩΓΕΙΑ
Τον Ιούλιο του 1945, ένα σχεδόν χρόνο μετά την καταστροφή των Ανωγείων από τους Γερμανούς Ναζιστές, ο Νίκος Καζαντζάκης θα επισκεφθεί τ' Ανώγεια, ως υπεύθυνος της Κεντρικής Επιτροπής για τη διαπίστωση των Γερμανικών ωμοτήτων κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Κρήτη. Μετά από εντολή της κυβέρνησης και με τη βοήθεια των I. Κακριδή, I. Καλιτσουνάκη και Κ. Κουτουλάκη κατέγραψε το χρονικό της καταστροφής. Στην σχετική έκθεση του μεταξύ άλλων αναφέρει:
"Την 13ην οι Γερμανοί συμπληρώσαντες την κύκλωσιν, εισήλθον εις τα Ανώγεια και διέταξαν τους υπολειφθέντας κατοίκους (θα ήσαν περί τα 1500 γυναικόπαιδα) να αναχωρήσουν εντός ημισείας ώρας προς την κατεύθυνσιν του Γενή-Καβέ, οπόθεν να διασκορπισθούν εις τα διάφορα χωρία της Ρεθύμνης. Μετά ταύτα προέβησαν εις γενικήν λεηλασίαν του χωρίου, πλουσιωτάτου εις κτηνοτροφικά και εριουργικά προϊόντα. Μετά την δήλωσιν εκάστη οικίαεκαίετο πρώτον και έπειτα ανετινάσσετο δια δυναμίτιδος. Κάθε νύκτα οι Γερμανοί απεσύροντο εις τα Σείσαρχα και την πρωϊαν επανήρχοντο. To μέγεθος της λεηλασίας θα κατανόηση κανείς, όταν λάβη υπ' όψιν ότι αυτή διήρκεσεν από της 13 Αυγούστου μέχρι της 5 Σεπτεμβρίου. Κατά την διάρκειαν της διαρπαγής οι Γερμανοί εφόνευσαν εντός του χωρίου τον Γ. Σπιθούρην, μη δυνηθέντα ν' αποχωρήση μετά των άλλων κατοίκων, επίσης τους παραλύτους εξαδέλφους Κωνστ. και I. Ξυλούρην (ή Κίτρη), και τον υπέργηρον Νικ. Αεράκην, εις τας αγκάλας του οποίου έθεσαν, μετά την εκτέλεσιν, δεξιά και αριστερά τα πτώματα δύο χοίρων προς χλευασμόν.
Δύο αδελψαί, η χήρα Εμμ. Καλλέργη και η χήρα Εμμ. Καβλέντη, η χωλή Ειρήνη Καραϊσκου και η Ευαγγ. Ιω. Πασπαράκη, αρνηθείσαι ν' αποχωρήσουν και προτιμήσασαι τον θάνατον απέθανον καείσαι και καταχωθείσαι έπειτα υπό τα ερείπια των ανατιναχθεισών οικιών των. Επίσης οι Γερμανοί εφόνευσαν τον εκ τραύματος της κεφαλής παράφρονα Εμμ. I. Σαλούστρον. Πολλοί άλλοι εφονεύθησαν εις τα πέριξ. Οι Γερμανοί κατέστρεψαν και τα 4 τυροκομεία της περιοχής και απήγαγον τα ποίμνια των κατοίκων όσα δεν ηδυνήθησαν να συμπαραλάβουν, τα εφόνευσαν. Σήμερον από τας 940 οικίας των Ανωγείων δεν έχει απομείνει ούτε μία, το νεόδμητον σχολείον ανετινάχθη, αι 3 εκκλησίαι, τας οποίας οι Γερμανοί είχον μεταβάλει εις σταύλους, έχουν επίσης υποστή ζημίας εκ των πέριξ ανατινάξεων. Η επίσημος κατάστασις της Νομαρχίας Ρεθύμνης αναφέρει I 17 Ανωγειανούς εκτελεσθέντας κατά την περίοδον της κατοχής"...
ΠΑΝΙΔΑ- ΧΛΩΡΙΔΑ
Στην ευρύτερη περιοχή των Ανωγείων φιλοξενούνται όλα σχεδόν τα ζωικά είδη που συναντώνται στην Κρήτη, τόσο θηλαστικά όσο και τα πτηνά.
Στην περιοχή των Ανωγείων όπως και σε ολόκληρη την Κρήτη δεν υπάρχουν σαρκοφάγα θηλαστικά που να ανταγωνίζονται τον άνθρωπο (λύκος, τσακάλι κλπ.). Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ο Αγριόγατος (Felis silvestris cretensis), o οποίος σύμφωνα με μαρτυρίες κτηνοτρόφων τρέφεται με αρνιά και κατσίκια μικρής ηλικίας αλλά ο πληθυσμός του είδους είναι τόσο μικρός που δεν αποτελεί απειλή.
Γενικά τα πλέον συχνά σε παρουσία μεγάλα ζώα της περιοχής είναι ο Άρκαλος, ο Λαγός, ο Αγκαθοπόντικας, το Κρητικό κουνάβι, η Νυφίτσα και η Ζουρίδα.
Ο δίκταμος (Origanum dictamnus), η αμπελιτσά (Zelkova abelicea) και η ορχιδέα Cephalanthera cucullata είναι από τα σημαντικότερα ενδημικά της περιοχής.
Ο κράταιγος βρίσκεται στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Ζώμινθου. To συγκεκριμένο δέντρο διαθέτει εντυπωσιακές διαστάσεις καθώς το είδος του, Crataegus monogyna, αναπτύσσεται κυρίως ως θάμνος ή μικρό δέντρο. Φτάνει περίπου στο ύψος των 13 μέτρων, έχει στηθιαία περίμετρο 2,60 μ και διάμετρο 0,80 μ. Τον Ιούνιο γεμίζει με λευκά άνθη, και φαίνεται σαν χιονισμένο, και στη συνέχεια εμφανίζει μικρούς κόκκινους καρπούς. Έχει πλούσια κόμη, διαμέτρου περίπου 12 μ, που προσφέρει σκίαση και προστασία στους επισκέπτες των αρχαιοτήτων.
Παράλληλα, η θέση του πλάι στις σημαντικές μινωικές αρχαιότητες προσδίδει στο δέντρο έναν ιδιαίτερο πολιτισμικό συμβολισμό. Η κήρυξη του ως μνημείο της φύσης θα ταυτιστεί με το χαρακτηρισμό του τόπου ως μνημείο πολιτισμού και θα αναδείξει τη φύση της οροσειράς του Ψηλορείτη.Ο κράταιγος της Ζώμινθου αποτελεί σημείο αναφοράς για τον αρχαιολογικό χώρο και το ευρύτερο ορεινό τοπίο.
Παράλληλα, η θέση του πλάι στις σημαντικές μινωικές αρχαιότητες προσδίδει στο δέντρο έναν ιδιαίτερο πολιτισμικό συμβολισμό. Η κήρυξη του ως μνημείο της φύσης θα ταυτιστεί με το χαρακτηρισμό του τόπου ως μνημείο πολιτισμού και θα αναδείξει τη φύση της οροσειράς του Ψηλορείτη.Ο κράταιγος της Ζώμινθου αποτελεί σημείο αναφοράς για τον αρχαιολογικό χώρο και το ευρύτερο ορεινό τοπίο.
 |
| ΑΣΠΑΛΑΘΟΣ |
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΑ ΤΡΙΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΑ
Τ΄ Ανώγεια λόγω της θέσης τους, στις απόκρημνες πλαγιές του Ψηλορείτη και του αδούλωτου φρονήματος των κατοίκων τους, βρέθηκαν πάντοτε στην πρώτη γραμμή των απελευθερωτικών αγώνων των Κρητικών απέναντι σε οποιονδήποτε κατακτητή.
Κατακτήθηκαν από τους Τούρκους το 1648 και στη συνέχεια ήταν βακουφικό (μοναστηριακό) χωριό, αφιερωμένο στα τζαμιά της Βαλιδέ Σουλτάνας, ενώ παράλληλα αποτέλεσαν σημαντικό επαναστατικό κέντρο.
Το Μάιο του 1822, στη θέση Σκλαβόκαμπος Μαλεβιζίου, οι Ανωγειανοί νίκησαν τους Τούρκους, με αρχηγό τους το Βασίλη Σμπώκο. Το γεγονός αυτό, έγινε η αφορμή και στις 14 Ιουλίου του 1822, ο Σερίφ Πασάς που βρήκε το χωριό ερημωμένο από τους κατοίκους του, οι οποίοι πολεμούσαν στη Μεσσαρά, το λεηλάτησε και το έκαψε. Αυτό ήταν το πρώτο ολοκαύτωμα των Ανωγείων και έμελλε να ακολουθήσουν άλλα δύο. Λίγο πριν από την επανάσταση του 1866, έγινε στα Ανώγεια η συνέλευση για την εκλογή αντιπροσώπων των οπλαρχηγών της Ανατολικής Κρήτης. Την ίδια χρονιά, τρεις Ανωγειανοί άνηκαν στους πεσόντες του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου, με το οποίο ηρωικά αποκρούστηκε η απόπειρα κατάληψής του από τον Σερίζ πασά.
Κατακτήθηκαν από τους Τούρκους το 1648 και στη συνέχεια ήταν βακουφικό (μοναστηριακό) χωριό, αφιερωμένο στα τζαμιά της Βαλιδέ Σουλτάνας, ενώ παράλληλα αποτέλεσαν σημαντικό επαναστατικό κέντρο.
Το Μάιο του 1822, στη θέση Σκλαβόκαμπος Μαλεβιζίου, οι Ανωγειανοί νίκησαν τους Τούρκους, με αρχηγό τους το Βασίλη Σμπώκο. Το γεγονός αυτό, έγινε η αφορμή και στις 14 Ιουλίου του 1822, ο Σερίφ Πασάς που βρήκε το χωριό ερημωμένο από τους κατοίκους του, οι οποίοι πολεμούσαν στη Μεσσαρά, το λεηλάτησε και το έκαψε. Αυτό ήταν το πρώτο ολοκαύτωμα των Ανωγείων και έμελλε να ακολουθήσουν άλλα δύο. Λίγο πριν από την επανάσταση του 1866, έγινε στα Ανώγεια η συνέλευση για την εκλογή αντιπροσώπων των οπλαρχηγών της Ανατολικής Κρήτης. Την ίδια χρονιά, τρεις Ανωγειανοί άνηκαν στους πεσόντες του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου, με το οποίο ηρωικά αποκρούστηκε η απόπειρα κατάληψής του από τον Σερίζ πασά.
Το 1867 ο Ομέρ πασάς κατέλαβε τ' Ανώγεια και το Νοέμβριο του ίδιου έτους ο Ρεσίζ πασάς προέβη στο ολοκαύτωμα του χωριού για δεύτερη φορά, μόλις 45 χρόνια μετά από το πρώτο ολοκαύτωμα.
Οι κάτοικοι των Ανωγείων έλαβαν, ακόμα, μέρος στις επαναστάσεις του 1878 και του 1897 αλλά και στο Μακεδονικό και στον Ηπειρωτικό Αγώνα.
Κατά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ανωγειανοί πήραν μέρος, από τους πρώτους, στην αντίσταση κατά των Ναζί κατακτητών με τη δημιουργία ένοπλων ομάδων σε συνεργασία με το Συμμαχικό Αρχηγείο Μέσης Ανατολής και έχοντας επικεφαλής τον Ιωάννη Δραμουντάνη (Στεφανογιάννη) ο οποίος και εκτελέστηκε από τους Ναζί, στις 12 Φεβρουαρίου 1944
Κορυφαίο γεγονός της αντίστασης του αγωνιζόμενου λαού των Ανωγείων, υπήρξε η καταστροφή και ισοπέδωση του χωριού τον Αύγουστο του 1944. Το 3ο ολοκαύτωμα των Ανωγείων άρχισε τη 13η Αυγούστου και κράτησε μέχρι το τέλος του ίδιου μήνα. Στο Αρμί, την κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται εγχάρακτη η διαταγή του Γερμανού στρατηγού φρουράρχου Κρήτης.
"...Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ' αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου."
Οι κάτοικοι των Ανωγείων έλαβαν, ακόμα, μέρος στις επαναστάσεις του 1878 και του 1897 αλλά και στο Μακεδονικό και στον Ηπειρωτικό Αγώνα.
Κατά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ανωγειανοί πήραν μέρος, από τους πρώτους, στην αντίσταση κατά των Ναζί κατακτητών με τη δημιουργία ένοπλων ομάδων σε συνεργασία με το Συμμαχικό Αρχηγείο Μέσης Ανατολής και έχοντας επικεφαλής τον Ιωάννη Δραμουντάνη (Στεφανογιάννη) ο οποίος και εκτελέστηκε από τους Ναζί, στις 12 Φεβρουαρίου 1944
Κορυφαίο γεγονός της αντίστασης του αγωνιζόμενου λαού των Ανωγείων, υπήρξε η καταστροφή και ισοπέδωση του χωριού τον Αύγουστο του 1944. Το 3ο ολοκαύτωμα των Ανωγείων άρχισε τη 13η Αυγούστου και κράτησε μέχρι το τέλος του ίδιου μήνα. Στο Αρμί, την κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκεται εγχάρακτη η διαταγή του Γερμανού στρατηγού φρουράρχου Κρήτης.
"...Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρον της αγγλικής κατασκοπίας εν Κρήτη και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το φόνο του λοχία φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ' αυτόν φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον στρατηγόν Φον Κράιπε χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσομεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου."
Χανιά 13-8-44 0 Στρατηγός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης X. ΜΙΛΛΕΡ
Η εξουδετέρωση και σύλληψη του αναφερόμενου στη διαταγή φρούραρχου Γενί-Καβέ και της φρουράς του (8 άτομα) πραγματοποιήθηκε την 7-8-1944 στην περιοχή Σφακάκι Ανωγείων, από ενδεκαμελή ομάδα του εφεδρικού Ε.Λ.Α.Σ. To σαμποτάζ της Δαμάστας πραγματοποιήθηκε το πρωί της 8-8-1944, στον κεντρικό τότε αμαξωτό δρόμο της Κρήτης και σε μικρή απόσταση δυτικά του χωριού Δαμάστα από ομάδα ανταρτών της Ε.Α.Ο. "O ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ" και είχε σαν αποτέλεσμα την ισοπέδωση και του χωριού Δαμάστα και την εκτέλεση των αντρών που πιάστηκαν σ' αυτό από τους Γερμανούς. Μετά την έκδοση της διαταγής που προαναφέραμε, Γερμανοί στρατιώτες, πραγματοποιούν την κύκλωση των Ανωγείων, την 13-8-1941 και αρχίζουν το μακάβριο έργο των εκτελέσεων, της λεηλασίας και της καταστροφής, αφού πρώτα απομάκρυναν τα γυναικόπαιδα που βρέθηκαν μέσα σ' αυτά, μαζί με ελάχιστους ανίκανους γέροντες. To σύνολο των αντρών και αγοριών είχαν καταφύγει στα λημέρια των ανταρτών και στις δυσπρόσιτες χαράδρες και σπηλιές του Ψηλορείτη. Μεγάλο μέρος του άμαχου πληθυσμού των Ανωγείων βρήκε, επίσης, καταφύγιο στα γύρω χωριά της περιοχής και σε χωριά της επαρχίας Μαλεβιζίου όπου κατάφερε να επιβιώσει χάρις στην έμπρακτη αλληλεγγύη των κατοίκων τους, οι οποίοι φιλοξένησαν κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες ολόκληρες οικογένεια ακόμα και για χρόνια.
Τα Ανώγεια ανήκουν σήμερα στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων & Χωριών, «Ελληνικά Ολοκαυτώματα».
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ -ΑΝΩΓΕΙΑ
Τον Ιούλιο του 1945, ένα σχεδόν χρόνο μετά την καταστροφή των Ανωγείων από τους Γερμανούς Ναζιστές, ο Νίκος Καζαντζάκης θα επισκεφθεί τ' Ανώγεια, ως υπεύθυνος της Κεντρικής Επιτροπής για τη διαπίστωση των Γερμανικών ωμοτήτων κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Κρήτη. Μετά από εντολή της κυβέρνησης και με τη βοήθεια των I. Κακριδή, I. Καλιτσουνάκη και Κ. Κουτουλάκη κατέγραψε το χρονικό της καταστροφής. Στην σχετική έκθεση του μεταξύ άλλων αναφέρει:
"Την 13ην οι Γερμανοί συμπληρώσαντες την κύκλωσιν, εισήλθον εις τα Ανώγεια και διέταξαν τους υπολειφθέντας κατοίκους (θα ήσαν περί τα 1500 γυναικόπαιδα) να αναχωρήσουν εντός ημισείας ώρας προς την κατεύθυνσιν του Γενή-Καβέ, οπόθεν να διασκορπισθούν εις τα διάφορα χωρία της Ρεθύμνης. Μετά ταύτα προέβησαν εις γενικήν λεηλασίαν του χωρίου, πλουσιωτάτου εις κτηνοτροφικά και εριουργικά προϊόντα. Μετά την δήλωσιν εκάστη οικίαεκαίετο πρώτον και έπειτα ανετινάσσετο δια δυναμίτιδος. Κάθε νύκτα οι Γερμανοί απεσύροντο εις τα Σείσαρχα και την πρωϊαν επανήρχοντο. To μέγεθος της λεηλασίας θα κατανόηση κανείς, όταν λάβη υπ' όψιν ότι αυτή διήρκεσεν από της 13 Αυγούστου μέχρι της 5 Σεπτεμβρίου. Κατά την διάρκειαν της διαρπαγής οι Γερμανοί εφόνευσαν εντός του χωρίου τον Γ. Σπιθούρην, μη δυνηθέντα ν' αποχωρήση μετά των άλλων κατοίκων, επίσης τους παραλύτους εξαδέλφους Κωνστ. και I. Ξυλούρην (ή Κίτρη), και τον υπέργηρον Νικ. Αεράκην, εις τας αγκάλας του οποίου έθεσαν, μετά την εκτέλεσιν, δεξιά και αριστερά τα πτώματα δύο χοίρων προς χλευασμόν.
Δύο αδελψαί, η χήρα Εμμ. Καλλέργη και η χήρα Εμμ. Καβλέντη, η χωλή Ειρήνη Καραϊσκου και η Ευαγγ. Ιω. Πασπαράκη, αρνηθείσαι ν' αποχωρήσουν και προτιμήσασαι τον θάνατον απέθανον καείσαι και καταχωθείσαι έπειτα υπό τα ερείπια των ανατιναχθεισών οικιών των. Επίσης οι Γερμανοί εφόνευσαν τον εκ τραύματος της κεφαλής παράφρονα Εμμ. I. Σαλούστρον. Πολλοί άλλοι εφονεύθησαν εις τα πέριξ. Οι Γερμανοί κατέστρεψαν και τα 4 τυροκομεία της περιοχής και απήγαγον τα ποίμνια των κατοίκων όσα δεν ηδυνήθησαν να συμπαραλάβουν, τα εφόνευσαν. Σήμερον από τας 940 οικίας των Ανωγείων δεν έχει απομείνει ούτε μία, το νεόδμητον σχολείον ανετινάχθη, αι 3 εκκλησίαι, τας οποίας οι Γερμανοί είχον μεταβάλει εις σταύλους, έχουν επίσης υποστή ζημίας εκ των πέριξ ανατινάξεων. Η επίσημος κατάστασις της Νομαρχίας Ρεθύμνης αναφέρει I 17 Ανωγειανούς εκτελεσθέντας κατά την περίοδον της κατοχής"...
Του Γιάννη Σακελλαράκη
"Τα θεμέλια μου στα βουνά και τα βουνά
σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους
και πάνω τους η μνήμη καίει, άκαυτη βάτος "
Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί, 6, I -4,
Ψηλά, στα 1.498,9 μ. το κρητικότατο των κρητικών βουνών περιέκλεισε στα σπλάχνα του, σε μια σπηλιά, ένα σπουδαίο τμήμα της κρητικής ιστορίας. Ο μύθος της γέννησης και ανατροφής του Δία από τη Ρέα, με τις χαρακτηριστικές του λεπτομέρειες για την κατάποση της σπαργανωμένης πέτρας από τον Κρόνο, την κρούση των ασπίδων από τους Κουρήτες, καθώς και την τροφό αίγα Αμάλθεια, έθρεψε γενεές πανελλήνων προσκυνητών. Και είναι πολλές οι αναφορές στο Ιδαίον Άντρο, από τον Όμηρο, σχετικά με την κάθε εννιά χρόνια συνομιλία του Μίνωα με τον Δία, μέχρι τον Στράβωνα, από τον Πίνδαρο μέχρι τον Ευριπίδη και από τον Πλάτωνα μέχρι τον Θεόφραστο, αναφορές που κατέστησαν το Ιδαίον Άντρο διάσημο ήδη στην αρχαιότητα. Δύο μεγάλες ανασκαφές στο Ιδαίον Άντρο το 1885 και εκατό χρόνια αργότερα το 1982-85 βεβαίωσαν την ένταση της λατρείας σ' αυτή τη Βηθλεέμ της αρχαιότητας. Τα παμπληθή αφιερώματα από τις πιο πολύτιμες ύλες, χρυσό, ασήμι, χαλκό, ελεφαντόδοντο, ημιπολύτιμες πέτρες, μέχρι τη φαγεντιανή, την ορεία κρύσταλλο, το γυαλί, το κόκαλο και τον πηλό και σε ποικιλία ειδών, αγγεία και σκεύη, νομίσματα, σφραγίδες και κοσμήματα, συγκρίνονται μόνο με αυτά των άλλων πανελλήνιων ιερών. Οι περίφημες χάλκινες ασπίδες του Ιδαίου Άντρου συγκαταλέγονται ανάμεσα στα εκλεκτότερα έργα τέχνης του αρχαίου κόσμου. Πολλές είναι οι εισαγωγές από την Αίγυπτο και τη συροπαλαιστινιακή ακτή, αλλά και βαθύτερα από την Ανατολή. Τεχνίτες από τη βόρεια Συρία εργάσθηκαν για την κατασκευή του ελεφάντινου θρόνου του Δία, που κατά την παράδοση είδε ο Πυθαγόρας. Χιλιάδες προσκυνητές κράτησαν στο χέρι τους λυχνάρια που κατασκευάσθηκαν σε ποικίλα κρητικά εργαστήρια, αλλά και σε άλλα της Κορίνθου, της Αττικής, της Ιταλίας και της Αιγύπτου. Στο Ιδαίον Άντρο η ζωή αρχίζει στο τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ., στα ύστερα νεολιθικά χρόνια και συνεχίζεται από τότε αδιάσπαστη. Όπως είναι φυσικό, η λατρεία έχει ξεχωριστές περιόδους ακμής στην υστερομινωική (ΥΜ I) περίοδο, τον 16ο αι. π.Χ., τα γεωμετρικά χρόνια, τον 8ο αι. π.Χ. και τα ρωμαϊκά χρόνια.
Ακόμη και την εποχή του Ιουλιανού του Παραβάτη κάποιος Πλούταρχος επαίρεται γιατί μυήθηκε στα μυστήρια του Ιδαίου Άντρου. Στη δεύτερη χιλιετία π.Χ., αποδέκτης της λατρείας είναι ο μινωικός Θεός της βλάστησης, που πεθαίνει και γεννιέται κάθε χρόνο. Γι' αυτό και ο διάδοχός του, ο Κρηταγενής Δίας, αν και για όλους τους 'Ελληνες είναι αθάνατος, για τους Κρήτες όμως πεθαίνει κάθε χρόνο στο Ιδαίον Άντρο και ξαναγεννιέται. 'Οπως πρέπει για τον τόπο, που το χειμώνα σβήνει κάθε ίχνος ζωής, για να ξαναζωντανέψει πάλι την άνοιξη.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Το αρχαιολογικό και ιστορικό τοπίο των Ανωγείων αποκαλύπτει ένα βαθιά εντυπωσιακό κόσμο που φωλιάζει στην καρδιά του Ψηλορείτη. Ο μοναδικός χαρακτήρας του τοπίου ενέπνευσε τους ανθρώπους να δημιουργήσουν εκεί ένα παγκόσμιο πολιτισμικό, θρησκευτικό και φιλοσοφικό κέντρο που διήρκησε από τη Μινωική εποχή και την περίοδο του Ιουλιανού του Παραβάτη, εως τη ρωμαϊκή περίοδο. Πάνω σε αυτό τον στιβαρό άξονα πολιτισμού λειτούργησε και ένας ανθηρός οικονομικός κόμβος και ένα πολύμορφο διοικητικό κέντρο που αποδεικνύεται με τη Ζώμινθο.Η διαδρομή του πολιτισμού, ξεκίνησε από την παλαιοανακτορική μινωική περίοδο έως τα πρώτα βυζαντινά χρόνια και συνεχίζεται έως σήμερα μέσα από την πλούσια καλλιτεχνική παραγωγή που έχει να αναδείξει λαμπρές μορφές καλλιτεχνών και επιστημόνων. Η γη των Ανωγείων καταθέτει την ψυχή μέσα στα τραγούδια, στη μουσική, στην Ιστορία , στους αγώνες για τη Λευτεριά και στη λεβεντιά της .........
Για να παρακολουθήσετε τον "κύκλο της Ζωής"- σημαντικοί σταθμοί στη ζωή του Ανωγειανού -πατήστε ΕΔΩ.
Επίσης για να πάρετε μια γεύση από την ανωγειανή κουζίνα, όχι στα στενά πλαίσια της μαγειρικής,αλλά ως ένα στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς πατήστε ΕΔΩ.
Εαν θέλετε να μάθετε για τα ψωμιά και τις ζύμες πατήστε ΕΔΩ, για τις γεύσεις των Ανωγείων πατήστε ΕΔΩ και για τις παραδοσιακές συνταγές πατήστε ΕΔΩ.
Πηγή:www.anogeia.gr
Ο μ
Το αρχαιολογικό και ιστορικό τοπίο των Ανωγείων αποκαλύπτει ένα βαθιά εντυπωσιακό κόσμο που φωλιάζει στην καρδιά του Ψηλορείτη. Ο μοναδικός χαρακτήρας του τοπίου ενέπνευσε τους ανθρώπους να δημιουργήσουν εκεί ένα παγκόσμιο πολιτισμικό, θρησκευτικό και φιλοσοφικό κέντρο που διήρκησε από τη Μινωική εποχή και την περίοδο του Ιουλιανού του Παραβάτη, εως τη ρωμαϊκή περίοδο. Πάνω σε αυτό τον στιβαρό άξονα πολιτισμού λειτούργησε και ένας ανθηρός οικονομικός κόμβος και ένα πολύμορφο διοικητικό κέντρο που αποδεικνύεται με τη Ζώμινθο.Η διαδρομή του πολιτισμού, ξεκίνησε από την παλαιοανακτορική μινωική περίοδο έως τα πρώτα βυζαντινά χρόνια και συνεχίζεται έως σήμερα μέσα από την πλούσια καλλιτεχνική παραγωγή που έχει να αναδείξει λαμπρές μορφές καλλιτεχνών και επιστημόνων. Η γη των Ανωγείων καταθέτει την ψυχή μέσα στα τραγούδια, στη μουσική, στην Ιστορία , στους αγώνες για τη Λευτεριά και στη λεβεντιά της .........
Για να παρακολουθήσετε τον "κύκλο της Ζωής"- σημαντικοί σταθμοί στη ζωή του Ανωγειανού -πατήστε ΕΔΩ.
Επίσης για να πάρετε μια γεύση από την ανωγειανή κουζίνα, όχι στα στενά πλαίσια της μαγειρικής,αλλά ως ένα στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς πατήστε ΕΔΩ.
Εαν θέλετε να μάθετε για τα ψωμιά και τις ζύμες πατήστε ΕΔΩ, για τις γεύσεις των Ανωγείων πατήστε ΕΔΩ και για τις παραδοσιακές συνταγές πατήστε ΕΔΩ.
Πηγή:www.anogeia.gr
ΤΑ
«Ο κ
Ο μ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου