Ένα παιδί πώς κατεβάζει ιδέες;
Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα. Αν εφαρμόσουμε στα παιδιά την τεχνική των εργαστηρίων δημιουργικής γραφής, δηλαδή να διαβάζουμε λογοτεχνικά κείμενα και να προσεγγίζουμε (αναλύουμε κατ’ άλλους) τα μορφικά τους στοιχεία, είναι πιθανό να μην καταφέρουμε τίποτα.
Αντιγράφοντας το παιδί τις τεχνικές που χρησιμοποιεί ένας δόκιμος συγγραφέας, δεν σημαίνει ότι αποκτά την ικανότητα να γεννά πρωτότυπες ιδέες ή να δημιουργεί ενδιαφέροντα και πρωτότυπα κείμενα. Ένα κείμενο γλωσσικά ορθό ή ορθό ως προς τη δομή του δεν είναι πάντα ένα ευρηματικό δημιουργικό κείμενο. Η μελέτη των κειμένων -ιδιαίτερα οι φορμαλιστικές προσεγγίσεις- αποτελούν γνωστικές και μεταγνωστικές διαδικασίες με έμφαση στο προϊόν και στις τεχνικές της κατασκευής του. Η δημιουργική γραφή ενδιαφέρεται πρωτίστως για το περιεχόμενο των κειμένων αλλά και τη διαδικασία της δημιουργίας τους.Κατά τη διαδικασία της δημιουργικής γραφής δεν εφαρμόζονται γραμμικές μέθοδοι, αλγόριθμοι και έτοιμες λύσεις, οι οποίες μπορούν να προγραμματιστούν με ακρίβεια και να καταλήξουν στο “σωστό” αποτέλεσμα, στη “σωστή” λύση.
Για τα παιδιά, λοιπόν, είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα αρχικό πρόβλημα-ερέθισμα για να ξεκινήσει η διαδικασία της συγγραφής. Γράφοντας δημιουργικά η έμφαση μετακινείται από το κείμενο προς τη διαδικασία, η οποία πραγματώνεται με τη σταδιακή συγγραφή κειμένου, δηλαδή στις προπαρασκευαστικές εργασίες και δράσεις που εκτελεί το παιδί όταν γράφει.
Αντιγράφοντας το παιδί τις τεχνικές που χρησιμοποιεί ένας δόκιμος συγγραφέας, δεν σημαίνει ότι αποκτά την ικανότητα να γεννά πρωτότυπες ιδέες ή να δημιουργεί ενδιαφέροντα και πρωτότυπα κείμενα. Ένα κείμενο γλωσσικά ορθό ή ορθό ως προς τη δομή του δεν είναι πάντα ένα ευρηματικό δημιουργικό κείμενο. Η μελέτη των κειμένων -ιδιαίτερα οι φορμαλιστικές προσεγγίσεις- αποτελούν γνωστικές και μεταγνωστικές διαδικασίες με έμφαση στο προϊόν και στις τεχνικές της κατασκευής του. Η δημιουργική γραφή ενδιαφέρεται πρωτίστως για το περιεχόμενο των κειμένων αλλά και τη διαδικασία της δημιουργίας τους.Κατά τη διαδικασία της δημιουργικής γραφής δεν εφαρμόζονται γραμμικές μέθοδοι, αλγόριθμοι και έτοιμες λύσεις, οι οποίες μπορούν να προγραμματιστούν με ακρίβεια και να καταλήξουν στο “σωστό” αποτέλεσμα, στη “σωστή” λύση.
Για τα παιδιά, λοιπόν, είναι απαραίτητο να υπάρχει ένα αρχικό πρόβλημα-ερέθισμα για να ξεκινήσει η διαδικασία της συγγραφής. Γράφοντας δημιουργικά η έμφαση μετακινείται από το κείμενο προς τη διαδικασία, η οποία πραγματώνεται με τη σταδιακή συγγραφή κειμένου, δηλαδή στις προπαρασκευαστικές εργασίες και δράσεις που εκτελεί το παιδί όταν γράφει.
Προηγείται ένα ισχυρότατο συναισθηματικά ερέθισμα: ένα γεγονός, ένα κείμενο, σταθερές ή κινούμενες εικόνες. Το κεντρίσματα της δημιουργικότητας των παιδιών μοιάζουν με παιχνίδια, στα οποία κυριαρχούν οι απρόοπτες καταστάσεις/εκπλήξεις, και ολόκληρη η διαδικασία που θα οδηγήσει στην παραγωγή λόγου είναι ένα απολαυστικό παιχνίδι, μακριά από τη σχολική καθημερινότητα.
Η πιο πετυχημένη στρατηγική θεωρείται η συμμετοχή των παιδιών σε προσομοιωτικά γεγονότα.
Η πιο πετυχημένη στρατηγική θεωρείται η συμμετοχή των παιδιών σε προσομοιωτικά γεγονότα.
Η προσομοιωτική περίσταση επικοινωνίας προϋποθέτει την ανάπτυξη ενός σεναρίου, π.χ. σ’ ένα εικονικό ταξίδι σε ζωγραφικό πίνακα, το παιδί εισβάλλει προσομοιωτικά στην εικόνα με τη βοήθεια παραινέσεων (-Φαντάσου τώρα ότι περπατάς μέσα στην εικόνα... -Από πού ήρθες; -Πού θες να πας; -Πού στέκεσαι τώρα; -Τι βλέπεις γύρω σου; -Συνέχισε τον περίπατό σου... -Πού έφτασες τώρα; -Τι βλέπεις γύρω σου; -Τι ακούς; -Τι θα κάνεις τώρα;) και με αποσκευές τις εμπειρίες του, οικειοποιείται τον χώρο της εικόνας, επικοινωνεί με τις ανθρώπινες μορφές και τα αντικείμενα, εκδηλώνει τα συναισθήματά του, φαντάζεται και δημιουργεί.
Η συναισθηματική ταύτιση του παιδιού και ο βαθμός συμμετοχής του στο γεγονός-ερέθισμα είναι συνάρτηση: (α) της αληθοφάνειας του προσομοιωτικού γεγονότος, (β) του παιγνιώδη χαρακτήρα του γεγονότος, (γ) της θεματολογίας του γεγονότος η οποία εμπίπτει στα ενδιαφέροντα του παιδιού και (δ) στο κατά πόσο η φύση του γεγονότος επιτρέπει την εκδήλωση των εμπειριών του παιδιού. Ζητούμενο, λοιπόν, της διδακτικής της δημιουργικής γραφής είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση δραστηριοτήτων παραγωγής ιδεών στο προσυγγραφικό στάδιο.
Πριν ή μετά την εφαρμογή δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής, υλοποιούνται δημιουργικέςδιαθεματικές δραστηριότητες-παιχνίδια, όπως δημιουργία εικαστικών έργων (ζωγραφιές, κολάζ, κατασκευές), μουσικά παιχνίδια, παιχνίδια κίνησης και δράσης (μικρά θεατρικά δρώμενα), αναγνωστικά παιχνίδια (Γουλής και Γρόσδος, 2011).
Η συναισθηματική ταύτιση του παιδιού και ο βαθμός συμμετοχής του στο γεγονός-ερέθισμα είναι συνάρτηση: (α) της αληθοφάνειας του προσομοιωτικού γεγονότος, (β) του παιγνιώδη χαρακτήρα του γεγονότος, (γ) της θεματολογίας του γεγονότος η οποία εμπίπτει στα ενδιαφέροντα του παιδιού και (δ) στο κατά πόσο η φύση του γεγονότος επιτρέπει την εκδήλωση των εμπειριών του παιδιού. Ζητούμενο, λοιπόν, της διδακτικής της δημιουργικής γραφής είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση δραστηριοτήτων παραγωγής ιδεών στο προσυγγραφικό στάδιο.
Πριν ή μετά την εφαρμογή δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής, υλοποιούνται δημιουργικέςδιαθεματικές δραστηριότητες-παιχνίδια, όπως δημιουργία εικαστικών έργων (ζωγραφιές, κολάζ, κατασκευές), μουσικά παιχνίδια, παιχνίδια κίνησης και δράσης (μικρά θεατρικά δρώμενα), αναγνωστικά παιχνίδια (Γουλής και Γρόσδος, 2011).
Οι δράσεις αυτές προσφέρουν ευκαιρίες για ενασχόληση των παιδιών με πολλές και διαφορετικές μορφές έκφρασης, είναι αποσχολειοποιημένες, δηλαδή δε θυμίζουν καθημερινές σχολικές ασκήσεις, είναι απολαυστικές για τα παιδιά, διευκολύνουν την εκδήλωση της αποκλίνουσας στάσης και δρουν προσθετικά στον παιγνιώδη χαρακτήρα των δραστηριοτήτων δημιουργικής γραφής.
Πότε ένα κείμενο χαρακτηρίζεται ως δημιουργικό;
Όταν αναζητήσουμε σ’ αυτό πρωτίστως τα στοιχεία της πρωτοτυπίας και της φαντασίας και λιγότερο της οργάνωσης και της δομής του κειμένου (Γρόσδος, 2014).
Ως προς την Πρωτοτυπία:
Επιλογή θέματος - πλοκή (ασυνήθιστα, μη συμβατικά).
Σκηνικό (η δημιουργία νέου σκηνικού, ο αριθμός σκηνών -περισσότερες από μία σκηνές).
Απρόοπτα επεισόδια (ανατροπές).
Λύση-έκπληξη (η πρωτότυπη λύση με το στοιχείο του απρόσμενου, του ασυνήθιστου, της έκπληξης).
Χιούμορ (λεκτικό, καταστάσεων -φάρσα, σάτιρα).
Μεταμόρφωση/αλλαγή του ήρωα ή εμφάνιση νέων ηρώων
Συναισθηματική εμβάθυνση (αναζήτηση-καταγραφή των συναισθημάτων των ηρώων).
Προσωπική εμπλοκή (εισαγωγή προσωπικής δράσης).
Στοιχεία διακειμενικότητας.
Ανατροπές στον χρόνο αφήγησης (μεταφορά στον χρόνο, άλματα, αναχρονισμοί).
Ενδιαφέρον/Πλούτος/Ζωηρότητα (ανάληψη κινδύνου, διάλογοι, δραματική αφήγηση, χρήση παραθετικού λόγου, ποικιλία αφηγηματικών οπτικών, δημιουργία και περιγραφή εικόνων -κάδρα/φωτογραφίες).
Ως προς τη Φαντασία:
Δομική φαντασία (υπέρβαση του ‘’πρωταρχικού ερεθίσματος’’, προεκτάσεις της ιστορίας, όχι αναπαραγωγή του αρχικού ερεθίσματος ή κοινότυπη και τετριμμένη πορεία στη συνέχεια της ιστορίας).
Ψιλή φαντασία (παράξενες, εξωπραγματικές ιδέες και μη πραγματικές καταστάσεις, π.χ. συνομιλία ζώων μεταξύ τους ή ζώων με ανθρώπους, όχι γραπτά που στηρίζονται πάνω σε ρεαλιστικές πραγματικές βάσεις).
Αποτελεί απόσπασμα κειμένου που πρωτοδημοσιεύτηκε στο: Γρόσδος, Σ. (2014).“ 9 + 1 μαθήματα δημιουργικής γραφής. Μάθημα πρώτο: Τι είναι και τι δεν είναι η δημιουργική γραφή. Δώδεκα ερωτήσεις - δώδεκα απαντήσεις”, Παράθυρο στον κόσμο του παιδιού, 89 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2014).
Πότε ένα κείμενο χαρακτηρίζεται ως δημιουργικό;
Όταν αναζητήσουμε σ’ αυτό πρωτίστως τα στοιχεία της πρωτοτυπίας και της φαντασίας και λιγότερο της οργάνωσης και της δομής του κειμένου (Γρόσδος, 2014).
Ως προς την Πρωτοτυπία:
Επιλογή θέματος - πλοκή (ασυνήθιστα, μη συμβατικά).
Σκηνικό (η δημιουργία νέου σκηνικού, ο αριθμός σκηνών -περισσότερες από μία σκηνές).
Απρόοπτα επεισόδια (ανατροπές).
Λύση-έκπληξη (η πρωτότυπη λύση με το στοιχείο του απρόσμενου, του ασυνήθιστου, της έκπληξης).
Χιούμορ (λεκτικό, καταστάσεων -φάρσα, σάτιρα).
Μεταμόρφωση/αλλαγή του ήρωα ή εμφάνιση νέων ηρώων
Συναισθηματική εμβάθυνση (αναζήτηση-καταγραφή των συναισθημάτων των ηρώων).
Προσωπική εμπλοκή (εισαγωγή προσωπικής δράσης).
Στοιχεία διακειμενικότητας.
Ανατροπές στον χρόνο αφήγησης (μεταφορά στον χρόνο, άλματα, αναχρονισμοί).
Ενδιαφέρον/Πλούτος/Ζωηρότητα (ανάληψη κινδύνου, διάλογοι, δραματική αφήγηση, χρήση παραθετικού λόγου, ποικιλία αφηγηματικών οπτικών, δημιουργία και περιγραφή εικόνων -κάδρα/φωτογραφίες).
Ως προς τη Φαντασία:
Δομική φαντασία (υπέρβαση του ‘’πρωταρχικού ερεθίσματος’’, προεκτάσεις της ιστορίας, όχι αναπαραγωγή του αρχικού ερεθίσματος ή κοινότυπη και τετριμμένη πορεία στη συνέχεια της ιστορίας).
Ψιλή φαντασία (παράξενες, εξωπραγματικές ιδέες και μη πραγματικές καταστάσεις, π.χ. συνομιλία ζώων μεταξύ τους ή ζώων με ανθρώπους, όχι γραπτά που στηρίζονται πάνω σε ρεαλιστικές πραγματικές βάσεις).
Αποτελεί απόσπασμα κειμένου που πρωτοδημοσιεύτηκε στο: Γρόσδος, Σ. (2014).“ 9 + 1 μαθήματα δημιουργικής γραφής. Μάθημα πρώτο: Τι είναι και τι δεν είναι η δημιουργική γραφή. Δώδεκα ερωτήσεις - δώδεκα απαντήσεις”, Παράθυρο στον κόσμο του παιδιού, 89 (Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2014).
Το διάβασα στο fresh-education.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου