Ο τέταρτος μήνας του πολιτικού έτους, με διάρκεια 30 ημέρες. Αρχικά ήταν ο δεύτερος μήνας του δεκάμηνου Ρωμαϊκού ημερολογίου με την ονομασία Aprilis και πήρε το όνομά του από το λατινικό ρήμα aperire, που σημαίνει ανοίγω, γιατί το μήνα αυτό ανοίγουν, ανθίζουν τα λουλούδια. Ο Νέρων θέλησε να μετονομάσει τον Απρίλιο σε Νερώνιο (Neronius), ύστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του το 65 μ.Χ, αλλά η ονομασία αυτή δεν επικράτησε.
Στην Αρχαία Ρώμη ο μήνας ήταν αφιερωμένος σε δύο θεούς, την Αφροδίτη και τον Απόλλωνα. Οι Ρωμαίοι γιόρταζαν:
Tην 1η Απριλίου τα Βενεράλια (Veneralia), προς τιμήν της θεάς της αγάπης και της ομορφιάς Βένους, της Αφροδίτης των Αρχαίων Ελλήνων.
Από τις 4 έως τις 10 Απριλίου τα Μεγαλήσια (Megalesia), προς τιμή της θεάς Κυβέλης, με μουσικούς και γυμνικούς αγώνες.
Στις 21 Απριλίου τα Παλίλια (Palilia), ποιμενική γιορτή προς τιμή της θεάς Εστίας. Οι βοσκοί κρατούσαν κλαδιά δάφνης και ράντιζαν με νερό το έδαφος, ενώ άναβαν φωτιές με άχυρα και πηδούσαν τρεις φορές πάνω από αυτές για να εξαγνιστούν. Η γιορτή αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 787 μ.Χ, οπότε καταργήθηκε με απόφαση της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου. Το έθιμο με τις φωτιές κρατά έως σήμερα.
Στις 22 Απριλίου γιόρταζαν με κρασοκατανύξεις τα Βινάλια Πριόρα (Vinalia Prioria), δηλαδή τα Πρώτα Οινοφόρια.
Στις 28 Απριλίου ξεκινούσαν τα Φλοράλια (Floralia), τα ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμή της Flora, θεάς της βλάστησης και της άνοιξης.
Στο αρχαίο Αττικό ημερολόγιο ο Μάρτιος αντιστοιχούσε με το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Ελαφηβολιώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Μουνυχιώνα. Το διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα:
Γαλάξια, προς τιμή της Ρέας.
Ελαφηβόλια, προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας.
Μουνίχια, προς τιμή της Θεάς Αρτέμιδας.
Δελφίνια, προς τιμή του Απόλλωνα και της Αρτέμιδας.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Ο Απρίλης με τον Μάη είναι οι μήνες των λουλουδιών («Ο Απρίλης με τα λούλουδα και ο Μάης με τα ρόδα»). Η βροχή του Απρίλη θεωρείται από τους γεωργούς πολύ ευεργετική («Αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά και ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ' εκείνο το ζευγά που 'χει πολλά σπαρμένα»). Στη Θράκη το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό. Παλαιότερα το μάζευαν σε μπουκάλι και το έδιναν στους αρρώστους.
Ο Απρίλης αποκαλείται στις διάφορες ντοπιολαλιές:
Γρίλλης, δηλαδή γκρινιάρης, γιατί συνήθως τελείωναν τα γεωργικά αποθέματα από τις προηγούμενες συγκομιδές κι άρχιζαν οι γκρίνιες στην οικογένεια.
Τιναχτοκοφινίδης ή Τιναχτοκοφινίτης, επειδή καθαρίζονταν τα κοφίνια για να καθαριστούν.
Ξεροκοφινάς, γιατί τελείωναν πάντα οι φτωχές συγκομιδές των γεωργών.
Αηγιωργίτης ή Αηγιωργάτης, λόγω της μεγάλης χριστιανικής εορτής του Αγίου Γεωργίου (23 Απριλίου).
Λαμπριάτης, λόγω του Ορθόδοξου Χριστιανικού Πάσχα ή Λαμπρής, που επισυμβαίνει συνήθως τον Απρίλιο.
Τριανταφυλλάς, επειδή τον Απρίλιο ανθίζουν οι τριανταφυλλιές.
'Έστησ' ο έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη
κι η φύσις ήυρε την καλή και τη γλυκιά της ώρα..."
γράφει ο Διονύσιος Σολωμός για κείνες τις ηρωικές ώρες της Επανάστασης του 1821... Ο Απρίλης, όχι, δε μπορεί απαρατήρητος να διαβεί...
Ο Απρίλης αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το λαό μας.Κι οι παροιμίες, τον συνδέουν άρρηκτα με την άνοιξη και το λουλούδισμα της φύσης:
"Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα."
"Ο Μάης έχει τ' όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια."
"Απρίλης-Μάης, κοντά είν'το θέρος!"
Κι αν πάντοτε υπήρχε ο φόβος για τους δουλευτάδες της γης πως ο Απρίλης μπορούσε να έδειχνε ξαφνικά και τα χειμωνιάτικα δόντια του, για παράδειγμα μ'ένα καταστροφικό χαλάζι ή μια δυνατή παγωνιά, τουλάχιστον μέχρι της δεκαοχτώ του μηνός που η λαϊκή μετεωρολογία θεωρεί ως τελευταίο όριο του χειμώνα:
"Το Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια,
και τ'Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια"(αναφέρεται στα καρούλια του αργαλειού, που θα έκαιγε κάποιος σε έσχατη ανάγκη)
και
"Και τ'Απριλιού ταις δεκοχτώ
πέρδικα ψόφησε στ'αυγό"(προφανώς από το κρύο)
κι αντίστοιχα για τους ναυτικούς μας:"Απριλίου δεκαοχτώ, νά'χεις το μάτι σου ανοιχτό. Πέρασαν οι δεκαοχτώ; `Αραξε και σ'ένα αυγό!"
παρόλα, αυτά, ο Απρίλης συμβόλιζε τον ερχομό της πολυπόθητης καλοκαιρίας και οι βροχές του θεωρούνταν ευεργετικές για τα χωράφια και την παραγωγή:
"Τα νερά τ'Απρίλη, του φτωχού τα πλούτη."
"Τ'Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί."
"Αν κάνει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα,
χαρά στονε το γεωργό πού'χει πολλά σπαρμένα."
ή
"Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης άλλα δύο,
να δεις του Μάρτη τα κουκιά, τ'Απρίλη τα σταράκια,
να δεις το γέρο κρίθαρο πως στρίφτει τη μουστάκα."
Σύμφωνα με το λαογράφο Δ.Λουκάτο, την πρώτη μέρα του Απρίλη "πολλοί λαοί την αντιμετωπίζουν αμυντικά με το "πρωταπριλιάτικο ψέμα" , που συμβολικά θα ξεγελάσει τον κάθε επίφοβο δαίμονα (ή εχθρό) και θα δώσει την ευτυχία, ιδιαίτερα στο νικητή της "ψευδολογίας"."
Ο Γ.Μέγας ("Ελληνικές γιορτές και έθιμα της ΄λαϊκής λατρείας"), από την άλλη, καταγράφει πως "Έθιμο της Πρώτης Απριλίου είναι να γελούν, δηλαδή να λέγουν ένα ψέμα εις βάρος κάποιου άλλου. Όπως είναι γνωστό, όρος για την επιτυχία όχι μόνο μιας μαγγανείας, αλλά και δύσκολων εργασιών, όπως βαφής νημάτων, παρασκευής εφταζύμων κ.τ.λ., θεωρείται, εκτός των άλλων, και η ψευδολογία. Στη Θράκη την πρωταπριλιά ψεματούν για το μετάξι ' τό'χουν για καλό. Ότι πολλή δεισιδαιμονία συνδέεται με την πρωτομηνιά αυτή, όπως και με την πρωτομαρτιά, φαίνεται από τη μαγική ιδιότητα που αποδίδεται στη βροχή της πρωταπριλιάς. Έτσι στην Κομοτηνή "τη βάζουν σ'ένα μπουκάλι και ποτίζονται, άμα έχουν θέρμη για γιατρικό"."
Ακολουθεί το πολύ όμορφο τραγούδι "Απρίλη μου"
Στίχοι: Μίκης Θεοδωράκης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Πρώτη εκτέλεση: Γρηγόρης Μπιθικώτσης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου